Wall Street’in Kar’lı Yolları

Wall Street borsa simsarlarının kokaine, nam-ı diğer kar’a, düşkünlükleri adeta bu ünlü borsa merkeziyle özdeşleşmiş durumda. Eski Nasdaq başkanı Bernie Madoff, Bear Stearns CEO’su Jimmy Cayne, uzun yıllar Llyods için çalışan Trevor Collenette ve Broadcom'un eski CEO'su Henry T. Nicholas III kokain skandallarıyla dünya medyasında en çok ses getirmiş isimlerden yalnızca birkaçı.

Jimmy Cayne’in bir gün ofiste yakın arkadaşlarından Phil Cohen’e Bromo-Seltzer (ağrıları dindirmek için kullanılan bir çeşit antasid) şişesini gösterip, “Sence bu şişenin içinde ne var?” diye sorduğunu, “Tabiî ki Bromo-Seltzer” yanıtını aldığını ve bunun üzerine de gülerek “ Hayır. Tabiî ki şişenin içinde kokain var” diyerek karşılık verdiğini birçok medya organı yayınlamıştı. Aynı şekilde 2007 yılında Trevor Collenette’in yatındaki gizli bir fiber glas bölmede 15 milyar dolarlık kokainin yakalanması da büyük bir ses getirmiş, fakat Collenette “ İnanın kimin koyduğundan haberim yok.” diyerek bu haberi yalanlamıştı. Bernie Madoff ise Collenette’in aksine 1970’lerden beri Harlem’e uyuşturucu transferi yaptığını kabul etmişti. Kokain konusunda en dürüst davranan ise, kuşkusuz, Broadcom anlaşmalarından birini yüksek dozun etkisindeyken yaptığını itiraf eden Henry T. Nicholas III idi.

Medyada yalnızca borsa simsarlarının kokain bağımlılığı değil, Wall Street’ten sadece 0.21 mil uzaklıkta bulunan ve simsarların mesai bitimindeki uğrak yeri olan T.G.I Friday’s adlı restoranda 200$ karşılığında peçeteye sarılı şekilde kokain servis edilmesi de büyük yankı uyandırmıştı. Medyada geniş yankı uyandıran bu haberin akabinde yıllarca öne sürülen iddialar hakkında yorum yapmaktan kaçınan mekanın en sadık müşteri kitlesini hala Wall Street simsarları oluşturuyor.

Hırslı, güçlü ve hayatını para kazanmaya adamış kişilerden oluşan bu topluluğun büyük bir kısmının kokain bağımlısı olması bir tesadüf mü yoksa bilimsel bir gerçeğe dayandırılabilir mi? Yapılan araştırmalar, durumun tesadüften oldukça uzak olduğunu ortaya koyar nitelikte. Cambridge Üniversitesi’nden Profesör Trevor Robbins yaptığı araştırmaların sonucunda risk almanın, para kazanmanın ve kokainin beyindeki haz ve ödüllendirme gibi davranışlara aracılık eden, aynı zamanda bireylerin davranışlarını yönlendiren ödüllendirme sistemini uyardığını kanıtlamıştır. Kokain kullanımının, riskli eylemlerde bulunmanın ve para kazanımının beyindeki dopamin seviyesini yükselttiğini, dolayısıyla bireylerin kendini daha iyi hissederek, beyinlerindeki ödüllendirme sisteminden “Daha fazlasını iste.” komutunu aldıklarını da bu araştırmanın sonucunda ortaya koymuştur. Bir başka deyişle, yatırımdan elde edilebilecek kar potansiyeli yatırım yapma güdüsünü tetikleyen salgıları harekete geçirir. Yatırımdan elde edinilmesi muhtemel olan karı beyin ödül olarak algıladığından ödül sistemi uyarılır. Tıpkı hazzı tetikleyen uyuşturucuların kullanımında, keyif veren lezzetli yemeklerin tüketiminde ve risk barındıran eylemlerde bulunulduğunda olduğu gibi beyin dopamin hormonu salgılamaya başlar. Salgılanan dopamin hormonu bireyin kendisini daha enerjik, mutlu ve güvende hissetmesini sağlar. Dopamin seviyesinin yükseldikçe, beyin ödül sisteminin daha çok uyarılmasını, dopamin seviyesinin daha da artmasını ve aynı pozitif etkilerin artarak devam etmesini ister. Kısacası, az önce de sözünü ettiğimiz gibi beyin daha fazlasını ister.

Ödül sistemi uyarıldığında, yani yatırımcı kazandığında, beyin daha fazlasını ister. Peki istenilenin aksine, yatırımdan kar elde edilemezse ne olur? Yatırımdan kaynaklanan maddi kayıpların sonuncunda beyindeki, mutluluk hormonu olarak da bilinen, seratonin hormonu seviyesi azalır. Seratonin hormonunun azalması bireyin kendisini depresif hissetmesine, duygusal çöküntüler yaşamasına ve davranış bozuklukları sergilemesine yol açar. Seratonin seviyesinin düşmesinden kaynaklanan anksiyete ve depresyonun sonucunda yatırımcının biyolojik korunma mekanizması devreye girmek ve riskli yatırım kararları alınmasının önüne geçmek ister. Fakat yatırımcılar dürtülerine hakim olamanın sonucunda kar elde etmek için ya daha değişik yatırım stratejileri izlerler ya da çılgınca kar elde edebilecekleri diğer yatırımların peşine düşerler. Ne yazık ki Kahneman ve Tversky’nin 1992 yılında yaptıkları çalışmanın sonucunda öne sürdükleri gibi yatırımlardan kaynaklanan kayıpların yaşattığı duygusal çöküşün şiddeti, yatırımların getirdiği karın pozitif etkilerinden iki kat daha şiddetli hissedilir. Muhtemel maddi kayıp durumunda da yaşanan bu çöküşün etkilerini azaltmak için yatırımcılar dopamine ihtiyaç duyarlar ve bir kez daha çareyi kokainde ya da ödül sistemini uyaran diğer uyarıcılarda ararlar.

16 Ağustos 2009 yılında, Christine Dell’Amore’un National Geographic’te yayınlanan yazısında Massachusetts Üniversitesi’nde yapılan ilginç bir araştırma sonucuna yer verilmiştir. 2007 yılında yapılacak olan bu araştırma için Brezilya, Kanada, ABD, Çin ve Japonya’dan banknot örnekleri toplanmış ve bu değişik para birimine mensup banknotların üzerindeki kokain kalıntısı olup olmadığı araştırılmıştır. Araştırma oldukça çarpıcı bir şekilde sonuçlanmış ve ABD banknotlarının %90’ının üzerinde kokain kalıntılarına rastlanmıştır. ABD banknotları barındırdıkları kokain oranıyla ilk sıraya yerleşirken, Japonya ve Çin banknotlarının en az kokain barındıran banknotlar oldukları sonucu elde edilmiştir. ABD banknotlarına birinciliği getiren bu oranda şüphesiz ki Wall Street simsarlarının ve dopamin bağımlısı yatırımcılarının da payı vardır.

C. Ferguson’un imzasını taşıyan Inside Job belgeselinde de değinildiği gibi kokainin Wall Street’teki tarihi en az paranınki kadar köklüdür ve kokain en az para kadar Wall Street ile özdeşleşmiş durumdadır. Araştırmalarla da desteklendiği üzere bu durum bir tesadüften ziyade bilimsel bir gerçekliktir ve bu ikilinin heyecanlı ilişkisi şüphesiz ki daha birçok film, belgesel ve araştırmaya konu olacaktır.

*Kokain argoda kar (snow) ya da kok (coke) olarak geçer. Bknz. http://www.hekimonline.com/yenisite/moduller/ansiklopedi/index.php?tid=1133

Yaralanılan Kaynaklar

Dell'Amore, C., 2009, “Cocaine on Money: Drug Found on 90% of U.S. Bills”

Peterson R.L., “Probing the brain of an investor: How advances in neuroscience are demystifying the markets”

Hoegler, M., “Cocaine in the Brain”

Stock, K., 2010, “Wall Street Drug Use: Employees Giving Up Cocaine for Pot and Pills”